بررسی و تحلیل اسکان غیررسمی در منطقه 5 شهرداری مشهد و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود روند آن

چکیده اسکان غیررسمی پدیده ای است که بدنبال تحولات ساختاری و بروز مسایل و مشکلات اقتصادی-اجتماعی مانند جریان سریع شهرنشینی و مهاجرت روستایی و رانده شدن افراد تهیدست شهری به نواحی آسیب پذیر شهری به وجود آمده است. این مشکل شهری صرفا مساله ای کالبدی و فیزیکی نبوده و از عوامل کلان ساختاری در سطح ملی و منطقه ای ناشی می شود. رشد فزاینده جمعیت شهری نسبت به توسعه و ارائه خدمات و تسهیلات سازمان های دولتی و غیردولتی پیشی گرفته و نبود راهکارهایی در زمینه برآوردن نیازهای سکونتی و سرپناه اقشار کم درآمد در فضای رسمی و برنامه ریزی شده شهر، اسکان غیر رسمی را به گونه ای بی سابقه گسترش داده است. در کشور ما، در شهرهای بزرگ، علی الخصوص درشهر مشهد (حدود 900 هزار حاشیه نشین)، جریان سریع شهرنشینی در 20 سال گذشته پدیده اسکان غیررسمی را بدنبال داشته و این پدیده در حال رشد، مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و زیست محیطی بسیاری را برای این شهرها به وجود آورده است. لذا این پژوهش به بررسی و تحلیل عوامل موثر در پیدایش و گسترش اسکان غیررسمی در منطقه 5 شهرداری مشهد می پردازد. با این هدف به تبیین شاخص های اسکان غیررسمی و روش های ساماندهی و توانمندسازی این سکونتگاهها در این منطقه پرداخته می شود. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است، جامعه آماری ساکنان سکونتگاههای غیررسمی در منطقه 5 شهرداری مشهد است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای، پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده بهره گرفته شده است، روش نمونه گیری بصورت تصادفی بوده است و برای تجزیه و تحلیل و پردازش داده ها از نرم افزارهای spss وexcel بهره گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که کیفیت سطح زندگی مهاجرین نسبت به گذشته ارتقاء پیداکرده است. و سرپرستان خانواده ها در مقایسه با فرزندانشان از رضایتمندی بیشتری از زندگی در این منطقه برخوردارند.همچنین یافته های تحقیق نشان می دهدکه برنامه های حمایتی نهادها و سازمان های اجتماعی نقش مهمی درساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی در منطقه 5 شهرداری مشهد دارد. در نتیجه می توان گفت که مساله اصلی در اسکان غیررسمی ناشی از عدم امکان ورود افراد به بخش های رسمی اقتصاد نیست بلکه مساله اصلی به طور کلی ناشی از محدودیت در ورود به نظام اسکان رسمی است و خانوارها بدلیل محدودیت های اقتصادی و مالی به اسکان در این منطقه می پردازند. همچنین در این مقاله از رویکرد توانمندسازی به عنوان راهبردی نوین و علمی جهت مقابله با سکونتگاههای غیررسمی مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفته و پیشنهاد شده است. واژگان کلیدی: اسکان غیررسمی، ساماندهی، راهبرد توانمندسازی، منطقه 5 شهرداری مشهد